Friday, March 19, 2010

Ka Pi leh ka Pu chanchin Tawi :



CHHUANVAWR (1911-1991) CHANCHIN

Chhuanvawra(1911-1991) hi Hmar Betlu hnam a ni a, kum 1911 khan Lalburha khua Haurunibawk ah a piang. A pa hi Sainghilhlova(Saibawnga tiin an ko bawk thin) a ni a, a nu chu Hrangtinkungi a ni. A pa Sainghilhlova hi an lal, Lalburha leh Rumliana te khawnbawl upa min a ni. An lal Lalburha thih hnu hian Haurunibawk atangin Bualhnuaiah an insawn phei a, hetah pawh hian an zui phei zel a. Chhuanvawra pa Saibawnga phei hi chu kum 40 chhung lal khawnbawl-ah a tang a ni. An chhungkua hi lal khawnbawl chhungkua tih mai tur an ni a, a pu ( a pa pa) Lalkila pawh kha khawnbawl upa min tho a ni.
Chhungkaw lam dinhmun :
Kan tarlan tawh angin a pa hi Sainghilhlova a ni a, a nu chu Hrangtinkungi a ni. An unau hi pasarih(7) an ni a, ani hi a upa lam atanga chhiarin pali(4)-na a ni. A unaute chu :
1. Elizabeth Lalruaii (L) w/o Lalmanhleia Sailo(L)
2. Siamliana(L) h/o Zasuaki(L)
3. Zaungura (L) h/o Zakungi(L)
4. Chhuanvawra (L) h/o Hualkungi(L)
5. Magdalene Tlanglawmi(L) w/o Peter Leiliana(L)
6. Biakveli(L) w/o Darrothuama(L)
7. Vungtawna(L)

April 12, 1941 khan Kanghmun nula Hualkungi nen Kanghmun khuaah Pastor Hranga kutah an innei a, an inneihnaah hian thian hriatpuitu atan Zuala leh Zahnuni te an hmang. Hetih lai hian Kanghmun hi Pastor bial thuthmun a ni a, Pastor Hranga hi bialtu Pastor hmasa ber a ni nghe nghe.Hualkungi nen hian fa pariat(8) an nei a, chungte :
1. Ngurzuali, Champhai
2. Lalramzauva h/o Rimawii, South Sabual
3. Lalzabiaka h/o Lalduhi, Vaivakawn, Aizawl
4. Lalhmingthangi w/o Lalthlana, Chawlhmun, Aizawl
5. PV Lalsanga h/o Darhmingthangi, South Sabual
6. Rokima h/o Rangthangpuii, South Sabual
7. Lalbiaktluangi, Vaivakawn Aizawl
8. Lalrinthangi w/o C. Rochawiliana, Bungkawn, Aizawl

A nupui Hualkungi nena an Inneih hma hian fanu pakhat Ngurchhawni a nei a, ani hi tunah Lungdai-ah a cheng.

Khawtlanga inhmanna :
A hma lama kan tarlan tawh ang khan Chhuanvawra pa leh a pu te hi lal khawnbawl upa min an ni a. Hetiang a nih avang hian Chhuanvawra pawh hian thu kal lam leh haw lam te hi a lo hre ve zel thin a. A pa a chak vak tawh loh hnu phei chuan lal rorelnaah hian a pa ai a awh chho ve ta zauh zauh a, kum 1954-a Mizo lal ban a nih thleng khan lal rorelnaah a pa ai a awh thin a ni. Lal te kha an lalna tih tawp ni lo sela chuan khawnbawl upa a ni chho ve ngei a rinawm.
Khawtlang rawngbawlna lamah hian a phak ang tawkin a inhmang ve thin a, kum 1946-a Mizorama political party hmasa ber Mizo Union a lo din pawh khan a tuipui ve hle a, Sabual khua pawh hian a hovin Unit te an din chho ve nghal a, Mizo Union Unit President hmasa ber a ni nghe nghe a ni. Party tan theihtawpin tan a la ve a, an phur thei hle a ni. Lal ban hnuah khawtlang inrelbawlna turin Sawrkar lamin Village Council a, khaw tinah inthlanna buatsaih a ni a. Sabual khuaah pawh hian VC inthlanna neih a ni a, hetah pawh hian thlan tlin a ni. Tichuan VC member thlan tharte chu August 15, 1954-ah Kanghmunah nemngheh an ni a, hetiang hian chanvo an inruat nghal.
President : Chhuanvawra
Vice President : J. Tlangkhuma
Secretary : James Lalawia
Member te : 1) Darhminga
2) Rongenga (Nominated)
3) Ruala (Nominated)

Tichuan Chhuanvawra hi South Sabual khua VCP hmasa ber a ni chho ta a, hetih lai hian kum 43 mi a ni. Anni ho hian kum 1957 thleng khan khawtlang rorelna chu an kalpui ta a ni.
Tin, khawtlang hmasawnna tur hian ngaihtuahna te a seng nasa ve thin a, inawpna lam mai bakah vantlang nun siamthatna tur leh thalaite hmakhua te a phak tawkin a ngaihtuah ve nasa thin a. Kum 1935-ah Zosap Missionary te hova Zoram pum huapa Young Lushai Association(YLA) an din khan thalai te an phur em em a. Sabual tlangval ho pawh an phur hle a, hetih lai hian Chhuanvawra hi kum 24 mi a ni a, tlangval zuan zang leh phur rual vel a ni a. Ani ho hian Sabual khaw tlangvalte chuan a kum leh February 8, 1936 ah YLA chu an din ve ta rawih a. A dintu leh hruaitu hmasa te chu Chhuanvawra, Zuala, Hrima, Darhminga, Chalbuaia, Rothuama, Lalawia, Thangluaia leh mi dangte an ni. Chhuanvawra hi President hmasa ber atan ruat a ni ta nghe nghe a ni. Zoram thingtlang khua a YLA Branch din hmasa pawl tak an ni awm e. A hnu deuhvaah YLA hi YMA tia thlak a ni ta a ni.

A mizia :
Pa tawng duh ve tak leh kawm nuam a ni a, thian kawm a peih hle. A leng vak tam vak lo na in a In hi pa ho lenkhawmna ber a ni thin.

Pastor Hranga kutah Baptisma a chang a, a chan kum erawh hriat a ni lo. Kum 1938/39 bawr vel khan Calcutta ah Puan Thui a zir a, (hetih lai hian Salvation Army in Ramthim rawngbawlna atan Puan Thui an zir tir thin a, ani pawh hi hemi zinga tel a ni). Calcutta ah hian a pu fa, Kapzauva nen an kal.

Chhuanvawra hi sa kap thei tak a ni a, a kah zat tak erawh hriat a ni lo na in 100 chuang zet chu a kap awm e. Kum 1960 khan Aizawl Vaivakawn ah ram zau tak mai Rs.500/- in a lei a, hetah hia tun thlengin a fa te an la cheng.
Amah hi hrisel tha tak a ni a, a upat hnuah thawhah(Asthma)a nei a, August 8, 1991 khan kum 80 mi niin a boral ta a ni.


HUALKUNGI (1911-1990) CHANCHIN


Hualkungi (1991-1990) hi Chhakchhuak hnam a ni a, kum 1911 khan Kanghmunah a piang a, Huala leh Chawngi te fa upa ber a ni. An unau hi 5 an ni a, chungte chu :
1. Hualkungi(L) w/o Chhuanvawra(L)
2. Roliana (L) -a tet laiin a boral
3. Zaihnuni(L) w/o Kawlhruta(L)
4. Khuangziki w/o Chalngura
5. Chhingi (L) - a tet laiin a thi


Kum 15 a nihin kum 1936 khan Pastor Hranga kutah Baptisma a chang a, pastor Hranga hian a bial fanna-ah a fanu Zahnuni leh Hualkungi te hi a hruai fo thin bawk. Pasal a neih pawhin a thiannu Zahnuni hian a dinpui nghe nghe a ni.Kum 1936-ah PC Hospital, Durtlang Welsh Mission Hospital ni thin) ah Staff Nurse a Training a, anni hi second batch an ni a, kum 4 an zir hnuah kum1939 tawp lamah an zova, hetih laia an zirtirtute chu - Pi Puii (Dr GP Roberst), Pi Sangi ( Miss Eirlys Williams), Pi Hruaii ( GM Evans) te an ni. An zirtirtute nen hian an inhmelhriat tha hle a, a hnathawh ah te pawh fak a hlawh ve fo thin. Pi Puii phei chuan a mimal takina chhuang ve viau a, ‘i chanchin leh i hnathawh te hi ka lo hre thin a, i hriatna a lo zau zel theihnan’ tiin Lehkhabu pakhat, damlo enkawlna lama tangkai tur Rs. 20 man a pe hial nghe nghe a ni. Amaherawchu, Mizoram a lo buai khan MNF sipaiten anmahni a damlo an inenkawl theihnan tiin an hawh sak a, a awmna chin hriat a ni ta lo.


Nurse a training zawh hian Reiek-ah Rs. 5 hlawhin a thawk a, mahse a thawk reilo. A thlakhat hlawh hmasak ber hian Istiri a lei nghe nghe a ni. Hetih lai hian Sawrkar-ah hna thawh tur a awm mai lova,damlo enkawl leh nau chhar hna te chu tlawmngaih chhuah a thawh vek a ni thin a, Sawrkar lam erawh chuan lawmman erawh an pe ve thin.
April 12, 1941 ah Pastor Hranga kutah Kanghmun-ah Chhuanvawra nen an innei a, pasal a neih nu pawh hian nasa takn damlo enkawlna lamah a inhmang zel a.Sawrkar lamin Sakawrdai-a Nurse hna thawk turin an la a, mahse chhungkaw harsatn avangin a thawk ta lo. Damlo enkawl leh nau chhar vela a thawh that avangin Mizo District Council in thla khat Rs. 25 an pe thin a, a hnuah Rs.50 in an tipung leh bawk. Kum 1977 khan Social Welfare Advisory Board in Sabual-ah Maternity Centre an hawng a, hetah hian a thawk nghal a, kum 6 chhung thawk tura tih a nih laiin kum 3 pawh sei sak a ni leh a, thla khatah Rs. 400 lawmman an pe thin a ni.
A hnathawhah a tuiin nuam a ti em em a, mi tanpui hi nuam a ti hle bawk. Sabual khua mai ni lo, khaw thenawm Darlung, Bawngthah, Bawlte, Rallen, Kanghmun, Dengsur, Khawlek, Buarpui thleng pawhin damlo a buaipui thin a, heng khua atang te hian an rawn pan vang vang thin a, a changin amah a kal thin bawk. Tumkhat pawh Buarpui-ah nau nei theilo(nau tang) a va siam sak a, he nau hi tun thlengin a la dam nghe nghe. A upat hnu, khawlaia a lenchhuah peih tawh loh hnuah pawh damlo ten an pan hram hram thin bawk.
Hriselna lam thu ah a vannei hle a, a upat tak deuh hnuah Lung natna a vei a, October 14, 1990 khan a boral ta a ni.

No comments:

Post a Comment